Een rampzalige sloop!
De sloop van de Koninginnekerk in 1972
Kan de sloop van een gebouw als een ramp worden ervaren? Wel als het om de in 1972 gesloopte Koninginnekerk gaat. Het kerkgebouw was met haar fraaie stijl en kenmerkende groenkoperen torenspitsen een ‘landmark’ voor de wijde omgeving en vele stadgenoten, religieus of niet, protesteerden tegen de sloop. Tevergeefs. Bij galerie en erfgoedlab DIG IT UP staan we tot en met zondag 20 november stil bij de betekenis van de kerk en de protesten van 50 jaar geleden. Want waarom was die sloop toch zo’n ramp?
De Koninginnekerk werd in 1904-1907 gebouwd naar een ontwerp van Barend Hooijkaas en zijn assistent Michiel Brinkman. Het gebouw was een van de grooste kerken in Rotterdam en bleef tot en met de jaren vijftig goed bezocht. Als gevolg van de ontkerkelijking in de jaren zestig besloot het kerkbestuur begin jaren zeventig het gebouw te verkopen. Op de plek van de kerk zou een bejaardentehuis komen te staan. Zelden riep de voorgenomen sloop van een gebouw zoveel commotie op als die sloop van de Koninginnekerk. Niet alleen kerkgangers, maar ook talloze wijkbewoners en andere Rotterdammers betreurden het verdwijnen van het markante bouwwerk. De protesten waren heftig. ‘Wat de Nazi’s lieten staan, dat gaat er nu wel aan’, kopte het affiche van een protestcomité dat met een inzameling het tijd nog probeerde te keren. Er waren zelfs bedreigingen jegens het bedrijf dat de sloop van de kerk ging uitvoeren. Er werd geprobeerd de kerk te elfder ure nog een monumentenstatus te geven… allemaal voor niets. Begin 1972 gingen de sloopkogels erin en binnen korte tijd had de kerk plaatsgemaakt voor wat zorgcentrum Hoppesteyn zou worden.
Voor Hoppesteyn werd later nog een woontoren gebouwd, die als verwijzing naar de kerk ‘Koninginnetoren’ werd genoemd en door de architect van een groen dak werd voorzien.
Manifestatie in 2016
De herinnering aan het gesloopte erfgoed bleef bij velen leven. In 2016 werd in galerie Kralingen een grote expositie over de kerk georganiseerd door Einar Been, Dik Vuik en Jan Wagner. Uit alle richtingen kwamen zeldzame expositiestukken uit de kerk tevoorschijn voor een laatste eerbetoon: onder meer kleurrijke tegels, een Jugendstil-lamp, sleutelbossen en een Bijbel uit de kerk. Hekjes van de kerk bleken nog ergens een tweede leven als tuinhek te hebben gekregen. Frits Postma had twee maquettes van de kerk, waarvan de grootste – schaal 1:50 – nog steeds ‘in aanbouw’ was.
De belangstelling voor de kerk bleek nog steeds enorm groot en de organisatoren maakten voor de gelegenheid ook een eenmalig tijdschrift, ‘De Mooiste’, naar de postuum aan de Koninginnekerk gegeven titel van ‘de mooiste gesloopte kerk van Nederland’.
Een opmerkelijke vondst was een scheepje dat als windhaan op een van de torens had gestaan. Die windhaan is sinds de expositie overgedragen aan de bewonerscommissie van de Koninginnetoren bij Hoppesteyn, met als doel de windhaan weer een zichtbaar plekje in het plantsoen te geven.
De expositie bij DIG IT UP
Dit jaar is het precies vijftig jaar geleden dat de sloop van de Koninginnekerk plaatsvond. En met het thema ‘Wat een ramp!’ tijdens de Maand van de Geschiedenis – in oktober 2022 – geven we nog een keer aandacht aan wat zoveel Rotterdammers toen als een rampzalige sloop hebben ervaren. Er zijn zestien kunstwerken van Jan Wagner over de kerk te zien, en we hebben een selectie van voorwerpen die aan de kerk herinneren met als hoogtepunt weer de windvaan die in 2016 opdook. Verder zijn er onder meer de kleine maquette van Frits Postma, een glas-in-lood afbeelding, een originele orgelpijp en andere memorabilia te zien.
Het in 2016 gemaakte tijdschrift over de kerk is in een beperkte oplage bij DIG IT UP te koop. De prijs is 3 euro, zolang de voorraad strekt. Een unieke kans voor wie deze publicatie nog niet in de kast heeft staan.
